Ayazma, Pınar, Çeşme, Su Gözenekleri; Ülkemizdeki pınar, çeşme gibi su kaynaklarının Rum Ortodoksları tarafından kutsallaştırıp bir kült yeri haline getirdikleri yerlere ayazma denir.
İncil’ de “mübarek, kutsal yer” manasına gelen bu kelime, sonraları içinde kutsallaştırılmış su bulunan yerleri ifade etmek için kullanılmıştır. Kuyu, pınar, su gözenekleri olabileceği gibi sızma veya damlama, hatta birikme suretiyle de meydana gelmiş olabilir. Türklerde ise ayaz yani soğuk kelimesine ‘ma’ eklenerek ayazma adını almıştır.
Daha önceki dönemlerde ise putperestlik su kaynakları birtakım su perileriyle ilgili olduklarına inanmışlardır. Hatta her suyun ve bilhassa denizlerle ırmakların canlı birer varlık olduklarına inanmışlardır. Bu yüzden de deniz ve akarsuların birer tanrıları olduğu kabul edilmiştir.
Hristiyanlık ta ise bilhassa Ortodoks (Doğu Hristiyanları ) topluluğunda su çıkan çeşitli yerlere (kuyu, kaynak. pınar) bir aziz veya azizenin adı verilmiştir. Buralar onun manevi koruyuculuğuna bırakılmıştır. Halk genellikle bu suların himayesinde bulundukları aziz veya azize sayesinde insanlara yardımcı olduklarına ve mucizevi tedaviler yaptıklarına inanırdı.
Ayazmalar onların hassas güçlerine inananlar tarafından her zaman ziyaret edilmekle beraber Ortodoks takviminde o ayazmaya adını veren aziz veya azizenin yortu gününde çok kalabalık bir cemaate açık olur. Ve bütün gün ayazmanın önünde geçirilirdi.
Bu sırada burada büyük bir dini ayin de yapılırdı. Suyunun şifalı olduğuna inanılan bazı ayazmaların Hristiyanlarla birlikte Müslümanlarca da ziyaret edildikleri ve onların suyundan bazı dertlere şifa umulduğu bilinmektedir.
Başlangıçta az sayıda olan ayazmaların Osmanlılar döneminde büyük bir hoşgörü ile çoğalmalarına göz yumulmuştur. O kadar ki hemen hemen her pınar, her su bir ayazma mahiyetini almıştır.
Osmanlı idaresinin son yıllarında Rumlar bir yerde biraz kuvvetlenip kiliseler inşa etmeye başlamıştır. Osmanlılarda buna karşılık su kaynaklarını takdis ettirerek, bunlara aziz ve azizelerin adlarını vermiştir. Uydurdukları bu koruyucuların renkli resimlerini buralara asmak suretiyle ayazma haline sokmaktadır.
Rum Ortodoks topluluğunda adeta bir çılgınlık halini alan bu tutumdur. Ruh hastalıkları uzmanlarını ilgilendiren bir klinik vaka ve bir sabit fikirdir. “Bereket ki bu davranışa Türkler kayıtsız kalmaktadır.
Kilise bahçesinde doğal kayanın oyulması ve işlenmesiyle oluşmuş, ortasında suyun tabandan kaynadığı esas ayazma mekanından ibarettir. Burası, içine merdivenle inilen kare planlı bir yer olup üstü kubbe biçiminde yontulmuştur. Bizans devrine ait olduğu şüphe götürmeyen bu yapıların bir ayazma olduğu , kilisesinin apsisindeki büyük kemerde boya ile yazılı kitabede de belirtilmiştir.
Bazı kiliselerdeki ayazmalar kubbeli basit bir mekandan ibaret olup burada da kutsal su tam ortada tabandan çıkacak şekilde tasarlanmıştır.
Diğer usta tecrübesi: Çeşme arkasında hafif tepe varsa mal buradadır, tepeye çık bir insan kaldırabileceği kadar büyüklükte taşı bul kaldır 40 cm altına devam edersin bir kese altın buradadır, eğer taş yok yaşlı ağaç varsa ağaca dikkat et definenin yerini ağaç gösteriyor ağaçta çingene çivisi varsa mal yüklü miktardadır çarmıhın çivisi varsa mal mezarda saklıdır biz buna mal mezarı deriz tepenin doğu yamacına sallanırsan mezarı bulursun.
Bir diğer konuda çeşmelerin hedef teşkil ediyor olması; her hangi bir işaret koyulmadan çeşmeler hedef alınarak gömü yapıldığı görülmüştür.
Diğer usta yorumu; Yerleşme yerlerine ait çeşmeler varsa mutlaka kitabesi vardır, para arka tepe yada karşı tepededir, bu çeşmeler genelde ana yolların kenarında olur, bu yolu takip eder kıvrım yapan yerine gidersen orada iyidir ordanda biraz para alınır. açık alandaki çeşmeler farklı olup bu çeşmelere çoban çeşmesi denir.
Diğer usta; Çeşme varsa beslendiği pınarda vardır. Eğer uzak kaynaklardan su yolu ile getirilmişse suyun geldiği noktaya gidin orası iyidir. Eğer çeşmenin sarnıç gibi kendi haznesi varsa haznedeki yapı taşlarına bakın içlerinde farklı taş yapısı olan vardır. Onlara tıklayın içi boştur.
1- Pınar gözeneğinin olduğu yere gelin buradan baktığınızda görünen en verimli tepe mutlaka bakılmalıdır. pınarın üzerindeki yapı taşlarında işaret varsa bu işaret dikkate alınarak define yeri bulunabilir.
2- Pınar başındaki kayada meşale taşı varsa belirli mesafede 2. pınar aranmalıdır. 2. pınarda bir istavroz işareti olup son noktayı vermektedir. son nokta yassı taş olup bir miktar para buradan alınır.
3- Üzeri rakamlı taş bulursanız bu şifrelenmiş ölçü birimidir. Buradaki düz arazinin en sığ yerine gidip araştırma yapılmalıdır.
4- Bir pınar bulursanız 2. ve 3. pınarın olup olmadığı mutlaka bakılmalıdır. 3 pınar varsa pınarlardaki hitabeli taşlara bakarak para yeri öğrenilir.
Diğer araştırma: Pınarların üst kısımları 7-11-40 adım gibi ölçülerle saklama noktası olarak kullanılmıştır. Bir de çeşme ve pınar gömülerinde tüm yönler baz alınır ve imkan varsa çeşme üzerine işlenir. Dikkatli bir bakıcı tahrip olmamış böyle bir çeşme kaidesinde bu işareti yakalayabilir. Bazı define uzmanlarının ifadelerine göre çeşme gömüleri, suyun aktığı yönde değil; tam arka istikametinde olmalıdır.
Diğer Görüş: Gözenek ile yakın mesafedeki bir tepeyi üçgen alan gömücü, malzemesini pınar ile tepeye üçgen gelecek şekilde koymuştu. Pınar ile tepe zirvesi 10 adım idi ve üçgen noktasındaki para da tam 110 adım da sabit gibi görünen bir kayanın altından alındı.
Diğer: Pınarların yapı durumu müsait ise işlenmiş taşlarının içine ya da kaidesinin dibinden alınan paralarda oldu; Paraların ve eşyaların çeşme/pınar yakınlarına gömülmesinin sebebi buraların bir nirengi noktası olması kadar aynı zamanda eski bir düşüncenin mirası olan anlayıştır. pınar gözesinin suyu sakladığı gibi paralarıda saklanacağına olan inanç hakimdir. Aynı zamanda pınarlar uzun yıllar var olacağı bilindiği için coğrafyayı unutulmaz kılan önemli etkenlerdir.
Not: Pınar, çeşme ve şelaleler define saklamada aşağı yukarı aynı mantığı içermektedir. Bunlardaki öncelik mevcut yapıyı çevreleyen kayalarda define işareti olup olmadığına bakılır. Eğer varsa bu işaretler ışığında araştırmalarınızı şekillendirmeniz gerekmektedir.
